DANTE’S RELIGIOUS VIEWS ON ISLAM, REFLECTED IN THE WORK OF HİLMİ ZİYA ÜLKEN

Türkiye’nin ünlü düşünürü Hilmi Ziya Ülken’in (1901-1974) kültürel mirasında medeniyet, dinî-felsefi ve dünya dinlerinin tarihi hakkında konuların büyük önemi vardır. Bu anlamda onun yaratıcılığında yaklaşık 200 yıl süren Katolik Kilisesi tarafından başlatılan Batı Avrupa feodallarının doğuda 1095’ten 1291’e kadar yaptığı Haçlı Seferleri meseleler yaygın olarak incelenmektedir. İtalya’nın şairi Alighieri Dante (1265-1321) “İlahi Komedya” (“Divina Commedia”) epik şiiriyle edebiyatı tarihinde kendine özgü özel bir yer tutmaktadır. Yaklaşık 1307-1321 yıllarında kaleme alınan bu eser “Cehennem”, “Araf (temizlik)”, “Cennet” isimlerinde üç ciltten oluşmuşdur. Hz. Muhammed Peygamber’e, raşid halifelerinin sonuncusu Ali’ye menfi münasebet beslemiş, bunu eserinin “Cehennem” bölümünün “Yirmi sekizinci şarkı”sında Peygamber’i Ali’yi suçlu gibi göstermiştir. Ülken, Doğu’nun bilimsel-kültürel mirasının Batı’da yayılması meselelerini incelemiş, Müslüman Şark’a mahsus felsefi talimlerin de batı ülkelerine nüfuz ettiğini yüzden Ülken Dante’nin, İslam dünyasında yaratılan mirastan İbn Arabi’nin eserlerinden yararlanarak şiirini yazdığını belirtmiştir. Ama düşünür buna rağmen Dante’nin dinine Hristiyan olmayan bilginlere karşı olumsuz tutumundan bahsetmiştir.